قیافه ترسناک و عجیب یک دایناسور درنده در برزیل/ عکس
شکل عجیب فک یک دایناسور درنده که فسیلش در برزیل امروزی پیدا شده، دانشمندان را به حیرت واداشته است.
پریسا عباسی– ایریتاتور چالش‌برانگیز، یک دایناسور دوپا، گوشتخوار، یا بطور دقیق‌تر یک اسپینوساروید بود. دانش ما از این گونه دایناسورها، بر اساس کامل‌ترین جمجمه فسیلی شناخته شده از آنها است. دیرینه شناسان گرایفسوالد و مونیخ (آلمان)، آلکمار (هلند) و فریبورگ (سوئیس) با کمک توموگرافی کامپیوتری اشعه ایکس که معمولاً در زمینه پزشکی یا علم مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند، این فسیل را به طور کامل بررسی کردند و اکتشافات شگفت‌انگیزی داشتند.
در برزیل کنونی، فرض بر این است که ایریتاتورها(گونه‌ای از دایناسورها) طعمه‌های نسبتاً کوچک را با پوزه بسیار شیب‌دار خود که با سرعت بالا بسته می‌شود شکار می‌کردند. این یک شگفتی بزرگ برای کارشناسان است: وقتی شکارچی پوزه خود را باز می‌کرده، آرواره‌های پایینی به طرفین باز می‌شدند و ناحیه گلو را گشاد می‌کردند. این مطالعه در Palaeontologia Electronica منتشر شد.
مارکو شاد چندین سال است که با فسیل دایناسورها کار می‌کند. موجوداتی که او بررسی می‌کند میلیون‌ها سال پیش منقرض شده‌اند و تنها چیزی که از آنها باقی مانده ، فسیل‌های ناقص است. بقایای موجودات منقرض شده اغلب مانند این مورد، در موزه تاریخ طبیعی اشتوتگارت، در مجموعه‌های عمومی نگهداری می‌شوند و گاهی اوقات اطلاعات غیرمنتظره‌ای از حیات در سیاره ما و از زمان‌های بسیار دور به ما ارائه می‌دهند.
اسپینوسارویدها یکی از بزرگترین شکارچیانی هستند که تا به حال روی کره زمین زندگی کرده‌اند. آناتومی عجیب، و پیشینه فسیلی کمی که از اسپینوسارویدها داریم، باعث می‌شود که آنها در مقایسه با سایر دایناسورهای گوشتخوار بزرگ جثه، مرموز به نظر برسند. اسپینوسارویدها دارای پوزه‌های نسبتا بلند و باریک، با دندان‌های متعدد تقریبا مخروطی شکل هستند؛ آنها بازوهایی تنومند با پنجه‌های حیرت‌انگیز و زوائد بسیار بلند روی ستون فقرات خود دارند.
ایریتاتور چالش‌برانگیز یافت شده، کامل‌ترین جمجمه فسیلی یک اسپینوساروید است که در سنگهای رسوبی با قدمت تقریباً ۱۱۵ میلیون ساله و در شرق برزیل یافت شده است. تخمین زده می‌شود که طول بدن این گونه حدودا به ۶.۵ متر رسیده باشد و بنظر می‌رسد آنها بزرگترین حیوانات در اکوسیستم‌شان بوده‌اند. همچنین دیرینه‌شناسان فسیل‌هایی از سایر دایناسورها، پتروسورها، خویشاوندان کروکودیل‌ها، لاک پشت‌ها و گونه‌های متنوعی از ماهی‌ها را در آنجا پیدا کرده‌اند.
بازسازی فسیل یافت شده
دانشمندان در آخرین مطالعه خود، تک تک استخوان‌های جمجمه فسیل را بازسازی کردند و آنها را در موقعیت اصلی خود قرار دادند تا بفهمند چه چیزی اسپینوسارویدها را بسیار خاص می‌کند. با استفاده از داده‌های سی‌تی، آنها دریافتند که احتمالاً ایریتاتورها در موقعیت‌هایی که نیاز بوده تا توجه دقیقی به محیط اطراف خود داشته باشند، پوزه خود را حدود ۴۵ درجه متمایل نگه می‌داشتند. این کار باعث می‌شده تا آنها یک میدان دید سه بعدی در جلوی روی خود داشته باشند؛ زیرا هیچ ساختاری همانند پوزه بلند آنها مانع میدان دید هر دو چشم آنها نمی‌شده است.
علاوه بر این، جمجمه ایریتاتور از نظر تکاملی به گونه‌ای شکل گرفته بود که در گاز گرفتن شکار نسبتاً ضعیف اما بسیار سریع عمل می‌کرده است. با توجه به شکل مفصل فک پایین، زمانی که این شکارچی دهان خود را باز می‌کرد، آرواره‌های پایینی به طرفین باز می‌شد و این باعث گشاد شدن حلق آنها می‌شد. این حالت تا حدودی شبیه چیزی است که در پلیکان‌ها می‌بینیم، اما فرآیندهای بیومکانیکی مختلفی برای آنها وجود دارد. اینها نکاتی هستند که نشان می‌دهند ایریتاتورها ترجیح می‌دادند تا طعمه‌های نسبتا کوچک، مانند ماهی‌ها را با حرکات سریع فک خود زخمی کرده و آنها را ببلعند.
تمام فسیل‌هایی که تایید شده متعلق به اسپینوسارویدها هستند، مربوط به دوره کرتاسه اولیه و پسین هستند و تقریبا ۳۵ میلیون سال قدمت دارند، و این بازه زمانی که در آن اسپینوسارویدها از سایر دایناسورهای شکارچی بزرگ جدا می‌شوند، مطابقت دارد.
این مطالعه بینش جدیدی را در مورد سبک زندگی اسپینوسارویدها فراهم می‌کند و نشان می دهد که – آنها در رابطه با خویشاوندان نزدیکشان – در مدت زمان کوتاهی، بسیاری از ویژگی‌های آناتومیکی جدید را به دست آوردند و نهایتا این باعث شد که آنها به دایناسورهایی خاص و استثنایی که امروزه ما آنها را می‌شناسیم، تبدیل شوند.
