وحید شقاقی شهری اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با شادا، در خصوص حاشیه‌های پیش‌آمده و اظهارات برخی از مسئولان سابق در خصوص آمار ارائه‌شده از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی در خصوص تراز تجاری بیش از 10 میلیارد دلاری در 8 ماهه نخست امسال اظهار کرد: پس از ارائه گزارش وزیر اقتصاد از تراز تجاری مثبت، برخی افراد در اظهاراتی اعلام کردند که این گزارش هم آمارسازی بوده و هم آماربازی؛ و عملاً چون با نفت اعلام شده، قابل قبول نیست و باید تراز تجاری غیرنفتی را مبنا قرار داد. بنده همه آمارهای جهانی برای کشورهای مختلف را مشاهده و بررسی کردم و هرکس هم که علاقه‌مند است، می‌تواند برود و تمام مراکز آماری بینالمللی مثل صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و … را مشاهده کند.
وی افزود: به طور مثال وقتی ما می‌خواهیم کشور ایران را با سایر کشورهای دنیا در شاخص‌های اقتصادی ارزیابی کنیم، مرجع آماری ما برای مقایسه‌های بین کشوری یا بانک جهانی، یا صندوق بینالمللی پول است و یا سازمان‌هایی است که برای حوزه کسب و کار و حوزه نوآوری و سرمایه‌گذاری خارجی مانند سازمان ملل گزارش منتشر می‌کنند.
این اقتصاددان ادامه داد: هیچ جای دنیا، تفکیک بین نفت و غیر نفت را تاکنون ندیده‌ایم و وجود هم ندارد، الان اگر گزارش صادرات کشورهای دنیا را از بانک جهانی دریافت کنید، می‌بینید که برای عربستان سعودی، امارات، قطر، روسیه و حتی برای ایالات متحده آمریکا وقتی گزارش منتشر می‌کنند، دیگر چیزی به نام صادرات نفتی و صادرات غیرنفتی وجود ندارد، تنها یک عدد منتشر می‌کنند، مثلا برای عربستان عددی که منتشر کردند، 442 میلیارد دلار برای صادرات است و یا برای امارات 370 میلیارد دلار صادرات اعلام شده است.شقاقی عنوان کرد: حال برای ترکیه و سایر کشورهای هم نفت‌خیز و هم غیر نفت‌خیز، فقط یک عدد منتشر می‌شود، و هیچکدام از این نهادهای جهانی وقتی در مورد صادرات یا واردات یا تراز تجاری گزارش منتشر می‌کنند؛ تفکیکی بین نفت و غیر نفت انجام نمی‌دهند و فقط یک عدد منتشر می‌شود.
وی توضیح داد: بدیهی است که وقتی شما به گزارش تفکیک و یا تفصیلی و یا جامع صادرات کشورهای مختلف مراجعه می‌کنید، آنجا گزارش تحلیلی نیز داده می‌شود که مثلاً صادرات خدمات چقدر بوده، صادرات نفت چقدر بوده، صادرات مجدد چقدر بوده و … و در نهایت یک گزارش تحلیلی منتشر می‌شود؛ ولی درنهایت در نهادهای آماری جهانی فقط و فقط یک عدد منتشر می‌شود و اگر کسی علاقه‌مند باشد که ببیند مثلاً صادرات 442 میلیارد دلاری سال 2022 عربستان در حوزه‌های مختلف چقدر بوده است، باید برود و گزارش جامع و تحلیلی این کشور را مطالعه کند.
شقاقی خاطرنشان کرد: آنچه اکنون دچار آن شده‌ایم این است که ما چیزی را در کشورمان ایجاد کرده‌ایم با عنوان نفت و غیر نفت و حتی در خصوص رشد اقتصادی نیز رشد با نفت و بدون نفت را بررسی می‌کنیم؛ اما هیچ کجای دنیا در آمارهای جهانی چیزی با عنوان رشد اقتصادی با نفت و رشد اقتصادی بدون نفت نداریم؛ رشد اقتصادی یک عدد دارد، صادرات و … نیز فقط یک عدد دارند و همان عدد در گزارش نهادهای اقتصادی منتشر می‌شود.این استاد دانشگاه یادآور شد: ما همیشه باید خودمان را با ادبیات انتشار شاخص‌های بینالمللی مطابقت دهیم.
این مناسب نیست که مسئولان اقتصادی کشور ما وقتی گزارشی را منتشر می‌کنند، از شاخص‌هایی استفاده کنند که اصلاً در جهان مرسوم نیست؛ به هیچ عنوان نمی‌توانید گزارشی در نهادهای بینالمللی پیدا کنید که صادرات و یا تراز تجاری کشور آمریکا و یا روسیه و … را با تفکیک نفت و غیر نفت و یا صادرات بدون خدمات و یا تراز تجاری بدون گاز و … منتشر کرده باشند. در دنیا فقط و فقط یک شاخص وجود دارد و آن مثلاً صادرات کشور قطر و یا صادرات کشور روسیه و امارات و … است و هیچگاه به طور مثال صادرات غیرنفتی روسیه و یا آمریکا و دیگر کشورها را نمی‌توانید ببینید.وی متذکر شد: همه می‌دانیم که بخشی از صادرات کشورمان نفت و بخشی بدون نفت است؛ ولی باید معیار خودمان را وقتی می‌خواهیم گزارشی منتشر کنیم با همان تعاریف و معیارهایی که در جهان است، تطبیق دهیم. افرادی که در این زمینه نقد غیرمنصفانه دارند، اگر می‌توانند یک آمار بینالمللی به صورت ویژه در مورد اینکه صادرات نفتی و غیرنفتی عربستان چقدر است، پیدا کند؟
شقاقی تاکید کرد: وزیر اقتصاد گفته وضعیت تراز تجاری ایران مثبت 10 میلیارد دلار در 8 ماهه اول سال است، حال اگر کسی بخواهد بررسی کند، می‌تواند به صورت ریزتر صادرات برق، گاز، نفت و … را بررسی کند و میزان آن را پیدا کند. بنده تاکنون در گزارش نهادهای بینالمللی هیچ آماری از تراز تجاری نفتی و یا تراز تجاری غیرنفتی ندیده‌ام. هیچ گزارش هم تحت عنوان صادرات غیرنفتی و یا غیرگازی و یا غیرگردشگری و … مشاهده نکرده‌ام.
این اقتصاددان گفت: یک نهاد اقتصادی بینالمللی وقتی در مورد بحث تجارت خارجی گزارش کلانی منتشر می‌کند، شاخص‌ها، صادرات، واردات و تراز تجاری است. بنابراین اینکه ما اکنون واژه‌ای به نام آمارسازی یا آماربازی استفاده کنیم؛ آنگاه در ادبیات جهانی باید همین را در مورد عربستان، امارات، روسیه و حتی برای آمریکا و … نیز آن را بررسی کنیم. آیا این دوستان وقتی آمریکا که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت است، تراز تجاری را اعلام می‌کند، به مسئول اقتصادی آمریکایی می‌گویند که دارد آمارسازی و یا آماربازی می‌کند؟وی اضافه کرد: روسیه کشوری هم نفتی و هم گازی است، عربستان کشوری نفتی است، قطر کشوری گازی است، آمریکا زمانی واردکننده نفت بود و اکنون خودش صادرکننده نفت است؛ الان آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده نفت است، آیا این افراد برای تراز تجاری قطر هم بدون گاز و با گاز را حساب می‌کنند و یا وقتی تراز تجاری آمریکا یا روسیه منتشر می‌شود، می‌گویند که این کشورها دارند آمارسازی یا آماربازی می‌کنند؟
شقاقی افزود: ما برای اعلام آمار باید خودمان را با بانک جهانی و دیگر نهادها مطابقت دهیم؛ نمی‌توان برخی شاخص‌ها را با بانک جهانی مطابقت داد و برخی آمار را بی پایه محاسبه کنیم. ما باید تعاریف نهادهای بینالمللی رسمی را که در حال انتشار گزارش‌های اقتصادی کشورها هستند، بپذیریم، در غیر اینصورت نمی‌توانیم خودمان را با دیگر کشورها مقایسه کنیم. به طور مثال ممکن است که کشور آفریقایی 80 درصد صادراتش گندم باشد، آنگاه باید بگوییم که این کشور باید تراز تجاری خودش را بدون گندم محاسبه کند وگرنه در حال آمارسازی است؟ این استاد دانشگاه تشریح کرد: کشور روسیه هم صادرات نفت و هم گاز و هم گندم خوبی دارد؛ اگر به استدلال این افراد باشد، باید اعلام کنند، تراز تجاری روسیه بدون نفت و گاز و گندم چقدر است و یا بگویند صادرات روسیه بدون نفت، با گاز و با گندم چقدر است؟ آیا این استدلال درستی است؟
وی عنوان کرد: ما هم به برخی از اقدامات دولت و یا وزارتخانه‌ها نقد داریم؛ اما نباید غیرمنصفانه با برخی مسائل برخورد شود. اگر می‌خواهیم خودمان را با تعاریف و شاخصه‌های بینالمللی در بخش تجارت هماهنگ کنیم، در بخش تجارت خارجی تنها 3 آمار صادرات، واردات و تراز تجاری وجود دارد. حتی در خصوص رشد اقتصادی نیز در آمارهای جهانی تفکیکی وجود ندارد، فقط یک عدد برای رشد اقتصادی کشورها اعلام می‌شود. به طور مثال اگر در آینده صادرات پتروشیمی ما از بقیه اقلام پیشی گرفت؛ آیا دوستان می‌خواهند تراز تجاری و صادرات با پتروشیمی و بدون پتروشیمی مبنای مقایسه قرار دهند؟
شقاقی بیان کرد: در بانک جهانی، صندوق بینالمللی پول و … فقط یک عدد برای صادرات، واردات و تراز تجاری کشورها اعلام می‌شود و دوستان منتقد می‌توانند به سایت این نهادها مراجعه کرده و به آنها نیز بگویند که در حال آمارسازی و آماربازی هستید.
