تاکسی یک وسیله حمل و نقل عمومی است که بیشتر وقت شبانه روز در خیابان‌ها تردد می‌کند، بنابراین باید هم از لحاظ کیفیت و ایمنی بدنه و هم از نظر آلایندگی از استانداردهای لازم برخوردار باشد.
به گزارش مشرق، یادم می آید دهه ۶۰ بود، معمولا مسیر خانه تا مدرسه را پیاده طی می کردیم، حالا برخی از روزها اگر به تنها مینی بوس محله می رسیدیم که روز شانس ما بود اگر هم نه که باید قدم زنان راه را طی می کردیم، البته تعدادمان آنقدر زیاد بود و شور جوانی بر سر داشتیم که اصلا متوجه طولانی بودن مسیر نمی شدیم، آن روزها نه از سرویس مدارس خبری بود نه اینکه پدر و مادری هر روز صبح فرزند را سوار خودروی شخصی می کرد تا به مدرسه برساند، خودت بودی و خودت، زیر باران و برف و آفتاب سوزان باید پیاده می رفتی و پیاده بر می گشتی.
در محله ما که گوشه ای از بهشت روی زمین در شمال کشور است، یک پیکان به رنگ آبی آسمانی بود که همه آنرا می شناختند، آن زمان ها مانند امروز نبود که تعداد خودرو و آدم ها به حدی باشد که همسایه همسایه را نشناسد، این پیکان مسافرکشی می کرد و مسیر میان محله ها را با چنان سرعتی پیش می رفت که تا مدتها بعد از عبورش از یک محله همچنان گرد و غبار در هوا پراکنده بود، آن زمان جاده ها آسفالت نبود، نکته جالب این پیکان؛ قراضه بودن آن بود، یعنی به حدی فرسوده بود که اگر بخت هم یارت می شد و سوارش می شدی امکان مشاهده فضای بیرون از پنجره وجود نداشت چون تمام بدنه و کف خودرو مانند آبکش سوراخ سوراخ بود و هر چه خاک کف جاده بود وارد کابین خودرو می شد، از طرف دیگر هر لحظه احساس می کردی که کف خودرو و بدنه آن از هم جدا می شود چون در حین حرکت جاده کاملا از کف دیده می شد، همچنین باید در خودرو را با دست نگه می داشتی تا حین حرکت باز نشود، البته آن زمان هم سوار شدن بر این پیکان دنیای خنده بود، از لحظه سوار شدن تا پیاده شدن گویی از این دنیا جدا و وارد دنیای والت دیزنی می شدیم، الان هم بعد از گذشت سالها از آن؛ یادآوری آن خنده ها و سوار شدن بر آن پیکان آبی قراضه همچنان لذتبخش است.
این خاطره را گفتم که بگویم آن روزها مانند امروز نبود که هر لحظه اراده کنی یک خودرو مقابل پایت بایستد، آن دوران تاکسی به اندازه الان نبود، امروز در تمام شهرها به راحتی تاکسی پیدا می شود، کنار خیابان می ایستی و با تکان دادن دست تاکسی از راه می رسد، یا با گوشی در کوتاه ترین زمان ممکن تاکسی فراهم می کنی، نکته جالب توجه این است که در کلانشهری مانند تهران اکثر خودروها در نقش تاکسی حاضر می شوند که می تواند آسیب های اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه داشته باشد حتی سلامت شهروندان را تهدید کند چون بر اساس تعریف های جهانی، تاکسی معیارهای خودش را دارد و هر خودرویی نمی تواند تاکسی باشد؛ مهمتر از آن اینکه هر فردی نمی تواند راننده تاکسی باشد، در برخی کشورها برای ورود به این عرصه آزمون های سختی تعیین شده است مثلا استخدام راننده تاکسی در لندن با سایر شهرها و کشورهای جهان تفاوت‌های بسیار زیادی دارد، مهمترین آن گذراندن یک دوره آموزشی بسیار سخت و طولانی مدت است که تمامی افرادی که قصد فعالیت به عنوان راننده تاکسی در لندن را دارند، باید آن را با موفقیت پشت سر بگذارند.
علاوه بر این تاکسی در هر کشوری در رنگ های مختلف و مدل های مختلف فعالیت می کند، البته رنگ غالب تاکسی در دنیا زرد است، حالا چرا رنگ زرد؟ در ابتدای قرن بیستم که خودروها به صورت انبوه در دسترس مردم قرار گرفتند، استفاده از وسیله‌ای به عنوان تاکسی برای عبور و مرور بسیار مرسوم شد، روش‌های متعددی برای تعیین هویت تاکسی‌ها در نظر گرفته شد که در نهایت استفاده از یک رنگ خاص بهترین نتیجه را به همراه داشت، پس از تحقیقات فراوان روی تاکسی‌های کشورهای مختلف جهان مشخص شد که رنگ زرد بیشترین قابلیت تشخیص را در خیابان دارد، البته این مسئله با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیم کشورهای مختلف متفاوت است و با توجه به این شرایط رنگ تاکسی‌های کشورهای مختلف جهان از زرد گرفته تا نارنجی، صورتی، گلبهی و حتی مشکی، متفاوت است.
همچنین مدل تاکسی هم در کشورهای مختلف فرق می کند در واقع مدل تاکسی در هر کشوری به فرهنگ و توانمندی اقتصادی در تولید خودرو بستگی دارد از این رو در کشورهای برخوردار از خودروهای لوکس برای تاکسی استفاده می کنند؛ مثلا در آلمان سالهاست که مرسدس بنز سری E به عنوان تاکسی استفاده می‌شود، همچنین خودروی فورد کراون ویکتوریا یکی از مشهورترین تاکسی‌های جهان است که سالها در ایالت‌های مختلف آمریکا به عنوان تاکسی استفاده می‌شود، در ژاپن تویوتا سری کراون کامفورت به عنوان تاکسی مورد استفاده قرار می گیرد، در امارات معمولا از خودروهای بسیار لوکس برای تاکسی استفاده می‌کنند. اما جدا از تاکسی‌های سوپر لوکس امارات، تویوتا کَمِری یکی از مرسوم‌ترین و رایج‌ترین ماشین‌های تاکسی در امارات متحده عربی است.
با نگاهی اجمالی به مدل این خودروها می توان به این نتیجه رسید که کیفیت خودرو از لحاظ راحتی، استحکام بدنه و آلاینده نبودن؛ مولفه های انتخاب خودرو برای تاکسی است، اما در ایران وضعیت چگونه است؟ ابتدا نگاهی کوتاه به تاریخچه ورود تاکسی به کشور بیندازیم؛ با توسعه شهرنشینی دیگر امکان جابجایی در شهرها به صورت پیاده امکان پذیر نبود، در این میان عده ای که وضعیت مالی خوبی داشتند از درشکه استفاده می کردند، اما رفته رفته از سال ۱۳۰۱ به بعد درشکه‌ها در ازای دریافت مبلغ اندکی، مردم را در مسیرهای مشخصی از شهر جابجا می‌کردند، بعد از آن کم کم خودروهایی در قالب تاکسی وارد کشور شد که به مسافرکش معروف شدند، اولین مسیر تردد این مسافرکش‌ها در تهران مسیر جاده شمیرانات یا همان خیابان شریعتی امروز بود و به عنوان قدیمی ترین خط تاکسی شناخته می شود.
به مرور این روند ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۳۲۵ یک شرکت با استفاده از تعداد محدودی خودروی فیات به نوعی اولین شرکت تاکسیرانی را در تهران راه اندازی کرد، هر چند فعالیت آن چندان گسترده نبود اما کارشناسان معتقدند که می توان آنرا زمینه ساز شکل گیری صنعت تاکسیرانی در ایران دانست، اما فعالیت تاکسیرانی در ایران به طور رسمی از سال ۱۳۲۶ با افتتاح شرکت تاکسیرانی تهران آغاز شد، یکی از نکات مهم در این راستا نوع خودروهایی بود که در تاکسیرانی مورد استفاده قرار می گرفت، در سال‌های ۱۳۲۵ و ۱۳۲۶ تنوع تاکسی‌ها بسیار بالا بود و از هر نوع خودرویی به عنوان تاکسی استفاده می شد اما برای اینکه تاکسی ها از سایر خودروها تمیر داده شوند رنگ سپر و بدنه های خودرو را تغییر می دادند.
در سال ۱۳۴۷ سازمان تاکسیرانی تصمیم گرفت که از خودروهای یکسان در تاکسیرانی استفاده کند. از آن‌جایی که ارزان بودن یکی از مهمترین نکاتی است که در تمام تاریخچه تاکسی در ایران به چشم می‌خورد، برای یکسان سازی خودروهای تاکسی، از پیکان که آن زمان مهمترین و بهترین خودروی ساخت ایران بود استفاده و به این ترتیب پیکان به یکی از پرتعدادترین خودروهای سطح شهر تبدیل شد، این روند تا دهه ۱۳۷۰ ادامه داشت و در اواخر این دهه بود که خودروهای دیگری هم وارد عرصه تاکسیرانی در ایران شدند. این روزها سمند و پراید به عنوان خودروهای اصلی تاکسی در ایران شناخته می‌شوند.
اما این روزها انتخاب یک خودرو به عنوان تاکسی کار چندان آسانی نیست چون در کلانشهرها با افزایش جمعیت و بالا رفتن تعداد خودروها، آلودگی به حدی بالا رفته که در برخی روزها مدارس و حتی ادارات تعطیل می شوند، کارشناسان مقصر اصلی این آلودگی را منابع متحرک از جمله خودرو می دانند خودروهایی با کیفیت پایین؛ در این میان اما نقش حمل و نقل عمومی از جمله تاکسی ها پررنگ تر است چون در تمام مدت روز و گاها شبانه روز در حال تردد در معابر عمومی هستند که در این صورت اگر فرسوده و آلاینده باشند که دیگر باید فاتحه هوا را خواند؛ در واقع اتفاقی که چند سالیست برای کلانشهرها به ویژه تهران افتاده است، سطح شهر پرشده از خودروهای فرسوده و از رده خارج که مانند ارابه‌ای قراضه از یک سوی شهر به سوی دیگر می روند.
سازمان محیط زیست فقط می تواند روی استاندارد آلایندگی خودرو نظر بدهد اما دنبال تایید خودروهای با کیفیت و مقاوم برای تاکسی هستیمآمارها نشان می دهد حدود ۹۷ هزار تاکسی در کلانشهرها به سن فرسودگی رسیده اند، این یعنی انتشار حجم زیادی آلودگی در هوا، بنابراین نوسازی تاکسی ها در دستور کار دولت و سازمان های مرتبط قرار گرفته است، البته مشکلی که در این میان وجود دارد ظرفیت پایین خودروسازان برای تولید این حجم خودرو در یک سال است، مساله دیگر رفتن به سمت برقی کردن خودروها به ویژه ناوگان حمل و نقل عمومی است که در اولویت سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان یک نهاد نظارتی و سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور به عنوان متولی این امر قرار گرفته است.
چندی پیش سید سجاد انوشه معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور گفته بود که اکنون شهر تهران حدود ۷۰ هزار تاکسی دارد که در صورت تحقق طرح‌های برقی‌سازی، قابلیت بهره‌برداری از ۵۰ هزار تاکسی برقی در طولانی مدت در پایتخت قابل تصور خواهد بود.
حال تا پیش از اینکه طرح برقی سازی اجرا شود، مساله مهم در این روند انتخاب نوع خودرو برای تاکسی است که علاوه بر داشتن استحکام برای امنیت سرنشین، کمترین آلودگی را به همراه داشته باشد که رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت: در کلانشهرها حدود ۹۷ هزار تاکسی به سن فرسودگی رسیده اند، این ظرفیت وجود دارد که تمام آنها در مدت یک سال نوسازی شوند اما این ظرفیت برای تحویل تاکسی نو در خودروسازان وجود ندارد اگر این ظرفیت ایجاد شود امکان نوسازی وجود دارد.
سورن دوگانه سوز و ساینا برای تاکسی تاییدیه گرفتند
داریوش گل علیزاده افزود: اکنون دو نوع خودرو را برای تاکسی در نظر گرفتند یکی سورن دوگانه سوز ( سمند) و دیگری ساینا که تاییدیه هم گرفته اند، البته در این فکر هستیم که خودروهای با کیفیت تری برای این کار در نظر گرفته شود، اما تاکنون این دو خودرو تاییدیه گرفتند.
وی در پاسخ به اینکه تاکسی وسیله نقلیه عمومی است و جان چهار تا پنج نفر به امنیت آن وابسته است بنابراین آیا ساینا برای این کار مناسب است گفت: سازمان حفاظت محیط زیست فقط می تواند روی استاندارد آلایندگی خودرو نظر دهد اینکه ویژگی استفاده در مسیر حمل و نقل عمومی را داشته باشد بر عهده پلیس، سازمان استاندارد و شهرداری است، یعنی شهرداری می تواند بگوید که این خودرو را قبول ندارم، یعنی تایید استانداردهای ایمنی یک خودرو بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست نیست.
وی تاکید کرد: از طرفی هم سوخت خوب باید در خودروی با کیفیت باشد، خودرویی که بعد از چند سال کوتاه کار کردن از حالت استاندارد خارج شود دیگر فایده ای ندارد، مثلا تجهیزات آلایندگی خودروهای بنزینی کاتالیست است که اگر کارایی خود را از دست بدهد یا آنرا از روی خودرو بردارند دیگر خودرو استاندارد نخواهد بود و میزان انتشار بالایی دارد حتی اگر سوخت خوب هم داشته باشد اما عملکرد خودرو مناسب نخواهد بود، یا خودروهای دیزلی اگر فلیتر جاذب دوده نداشته باشند هم خروجی اگزوز آنها منطبق با استاندارد نخواهد بود و آلاینده بیشتری را منتشر می کنند پس باید این دو با هم باشند سوخت خوب در خودروی خوب نتیجه دارد.
گل علیزاده تاکید کرد: باید به دنبال این باشیم که به مرور کیفیت فناوری خودروهای تولید داخل را افزایش دهیم الان فناوری موتور خودروهای ما قدیمی است درست است که مطابق استانداردهای یورو ۵ هستند اما فناوری آنها به روز نیست.
وی درباره اینکه وقتی امکان تامین این تعداد خودرو از سوی خودروسازان داخلی وجود ندارد چه باید کرد گفت: اگر خودروسازان داخلی نتوانند این تعداد خودرو را تامین کنند باید شهرداری ها و سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور که مسوولیت این کار را بر عهده دارند برای واردات خودرو مجوز بگیرد.
